Begeleiding bij veranderen en ontwikkelen vanuit de systemische principes

Bij de systemische benadering is het vertrekpunt voor de begeleiding bij veranderen en ontwikkelen: de wereld nemen zoals die is. Er zijn vanuit deze benadering een paar simpele redenen waarom het belangrijk is om de wereld te nemen zoals die is:

• Wat je probeert te vermijden word je zelf
• Erkennen van de werkelijkheid zoals die op dit moment is, is een van de meest helende bewegingen in systemen

Erkennen is het aan jezelf en anderen toegeven dat de werkelijkheid is zoals die is. In het niet-erkennen, in het wegstoppen van een gebeurtenis of situatie omdat die te pijnlijk is, kunnen er juist patronen ontstaan, die het systeem aan die werkelijkheid willen herinneren.

Onder dit alles ligt een diep besef: het is de werkelijkheid die heelt, en niet onze wensen, dromen en verwachtingen. Contact met de werkelijkheid brengt ons met de voeten terug op aarde en geeft ons grond. Letterlijk bestaansgrond.

Problemen willen begrepen worden, niet opgelost

Een verschijnsel dat als probleem ervaren wordt in een organisatie, is vaak ‘alleen maar’ een reactie van het systeem op wat er is gebeurd of wat er gaat gebeuren. We werken vanuit het begrip dat de problemen die ervaren worden, in wezen ‘oplossingen’ zijn vanuit het systeem. Dit geeft een scala aan nieuwe invalshoeken om ermee om te gaan. Het vraagt wel om het kunnen verduren, ja zelfs omarmen van het probleem.

De rol van de adviseur / coach van Artful Leadership

De systemische benadering heet en is fenomenologisch. Fenomenologie gaat over het willen leren begrijpen van een verschijnsel, zoals het zich aan je voordoet. Het richt zich niet op de concrete dingen en hun samenhang, maar op het wezenlijke van het geheel, vanuit een intuïtieve, open houding. We hanteren daarbij de volgende uitgangspunten:

• We staan ten dienste van het geheel
• We nemen waar zonder oordeel
• We nemen een tijdelijke plek in
• We benutten eigen gewaarwordingen (gevoelsmatig, lichamelijk en gedachtes)
• We zoomen uit waar mogelijk om vraagstukken in een groter perspectief te plaatsen

Als adviseur / coach nemen we de werkelijkheid, zoals die zich aan ons toont, dus voor waar aan. In het moment. We zoeken niet naar de werkelijkheid, maar we stellen ons bloot aan hoe de werkelijkheid zich aan ons toont. Welke lijflijke reacties zien we aan de ander? Wat doen de handen? Verandert de kleur op de wangen? Zien we spanning in ogen of kaken veranderen? Of raakt iemand een voor hem belangrijk sieraad aan? We benutten daarbij onze eigen gewaarwordingen zonder oordelen. Welke lijflijke reacties hebben we? Buikpijn, lichtheid, voelen we zwaarte, kippenvel bij wat we horen en zien? Spanning in hoofd of schouders wat we eerder niet hadden?

Vanuit deze gewaarwordingen werken we vervolgens met diverse thema’s in de begeleiding van organisatie, team en persoonlijke ontwikkeling. We noemen er hier enkele:

Compleetheid en erbij horen

Hier gaat het over buitensluiten en insluiten en de wijze waarop dit speelt bij individuen, teams en/of de organisatie. Buitensluiten is in feite zeggen dat iets of iemand er niet meer bij hoort, dat iets niet meer compleet mag zijn. Vanuit het individuele perspectief kan dat behulpzaam zijn, echter het systeem als geheel accepteert dat niet en zorgt ervoor dat datgene of dat gedrag dat buitengesloten wordt later of elders in de organisatie weer terugkomt. Dit leidt tot allerlei patronen en tot allerlei symptomen zoals onbewuste weerstand, buitensporige oordelen, ziekteverzuim, conflicten en nog veel meer.

Eigen plek en ordening

Het hebben van een plek is een van de belangrijkste voorwaarden om te kunnen bloeien, goed te functioneren en gelukkig te zijn. Het hebben van een plek is ook belangrijk om een bijdrage te kunnen leveren aan de groep waar je bij hoort. En hoe meer je een bijdrage kunt leveren die door de groep gezien wordt, des te steviger wordt je plek. Een organisatie gedijt goed, als voor elk persoon, elke functie, elk team, elke afdeling en elke businessunit een betrouwbare plek is in het raamwerk van de organisatie. Betrouwbaar betekent dat er geen gedoe is over de vraag: waar in het systeem horen we thuis.

Naast het werken met plek hebben we als adviseurs/coaches aandacht voor de ordening in de organisatie. We kijken daarbij naar vier verschillende principes van ordening. In volgorde van afnemende invloed zijn dat:

• Ordening in leidende principes
• Ordening in functies
• Ordening in bijdrage aan het voortbestaan van de organisatie
• Anciënniteit

Uitwisseling in nemen en geven

Het mechanisme dat hier werkt is eenvoudig: als iemand je iets geeft voel je een druk om iets terug te geven. Als dat iets meer is dan je gekregen hebt, voelt de ander weer een druk om iets te geven, waarna een levendige uitwisseling kan ontstaan. Hoe meer uitwisseling, hoe meer levendigheid. Dit werkt andersom ook zo. Regelmatig is deze uitwisseling in organisaties niet meer in een gezonde balans en verdient dan onze aandacht.

Bestemming en eindigheid

Organisatiesystemen zijn ooit opgericht om iets toe te voegen aan het grotere geheel, de samenleving. Ooit zijn ze begonnen om een reden, om iets te bewerkstelligen. Ze hebben een bestemming, wat overigens iets anders kan zijn dan een missie of visie. En plots, of minder plots, kan een systeem haar bestemming bereikt hebben; doordat er grote evolutionaire krachten zich aandienen, of doordat andere ontwikkelingen je bestemming ‘overbodig’ of ‘bereikt’ maken. De vraag is of we deze situatie (h)erkennen en de consequenties ervan willen nemen.